Schrijver Henk van Straten: Coverstory

"Ik heb een beetje een postnatale depressie" Schrijver Henk van Straten over zijn laatste roman, Bidden en vallen

 Hoe is het met je? Ja, wel goed. Of nee, eigenlijk niet. Ik vind het een onrustige tijd. Met mijn nieuwe boek, en dus mijn leven. Ik heb een beetje een postnatale depressie, kom ik nu achter. Ik heb heel lang dit boek als een baken gezien, iets waar je naar uitkijkt. En nu dus niet meer: het is de wereld in.

Die vrijheid vind je niet fijn? Nou, het boek was een soort van rustpunt. Ik begon er aan voor mijn scheiding, dus die hele kloteperiode was het bij me. Het is natuurlijk allemaal super naïef om te denken dat het een echt baken is.

Omdat het je vijfde boek is en weet hoe het is om iets uit te brengen? Nee, meer dat het naïef is om te denken dat je dan ergens 'arriveert' als het uitgebracht wordt.

Dat is een beetje het thema van het boek. Klopt. Ik leef het boek eigenlijk wel. Ik ben een soort zesde personage. Ik ben nog steeds aan het herdefiniëren wie ik ben, en kom er nu achter dat dat altijd een soort fictie is.

Bedoel je dat je nog niet weet wat je met je leven wilt? Nou, het gaat wel wat dieper dan 'Wie ben ik nou?' Ik bedoel meer: alles wat je over jezelf vertelt is fictie. Het zijn verhalen.

Naar andere mensen toe, bedoel je? Ja. En wat er dan gebeurt, is dat er momenten komen dat dat verhaal en de werkelijkheid niet overeen komen, en dan krijg je onrust. Dan ga je resoluut zeggen 'Dit ben ik en dit vind ik, dit is slecht, dit is goed', en dat doe je meer om jezelf te definiëren dan de buitenwereld. Je krijgt de illusie dat je jezelf snapt. Maar niemand snapt zichzelf.

Dat komt wel terug in je boeken. Of eigenlijk: de personages in je boeken. In Het grote omgaan zat een boeddhistische insteek, en in Bidden en vallen ook. Dat is een terugkerend thema. Ik ben geen boeddhist, maar ik vind het wel boeiend. De basisprincipes van boeddhisme vind ik mooi. Dat je erachter komt dat je niet één ding bent. Je kan jezelf heel makkelijk teleurstellen als je zegt: 'Ik ben zo en zo.' Dan doe je iets in de praktijk waar je van schrikt. 'Ik heb een zware dag gehad, want de baas was boos op me, en daarom snij ik iemand af in het verkeer’, en zo. De hele tijd zijn we dat verhaal over onszelf aan het monteren. Een soort interne dialoog die enorm vermoeiend is. Die wrijving, hoe dat werkt bij mensen, dat wilde ik bij het boek aantonen.

Over Het grote omgaan gesproken: wat ging er mis? Ik had een eerste versie af, en ging zitten met mijn redacteur en uitgeverij. Ze vonden het wel goed, maar niet goed genoeg. Dat was sowieso al balen, want ik had er al keihard aan gewerkt. Toen ben ik gaan herschrijven, maar wel met het gevoel van: 'Dit wil ik niet.' De tweede versie vonden ze niet super. Letterlijk: 'Nou, deze krijgt wel twee of drie sterren, maar het is niet je beste boek, dus ga nu maar dat hele goede boek schrijven.'

Lijkt me niet fijn om te horen. Niet echt, nee. Dus ik met mijn ziel onder mijn arm naar huis, ook omdat dat boek overal al aangekondigd was. Ik kan daar heel slecht mee omgaan. Mijn hele humeur was naar de tyfus. Ik ben zelfs gaan solliciteren, was echt even helemaal klaar met schrijven. Maar een paar weken daarna werd ik gepolst door een andere uitgever.

En toen kwamen de columns voor LINDA magazine (over zijn scheiding – red.) op je pad. Ja dat was iets later.

We moeten het er even over hebben. Ik vond ze heel erg persoonlijk. Sterker nog: ik zag je ooit bij een friettent en dacht: ik moet 'm even een knuffel gaan geven. Hahaha, ja.

Het heeft wel geholpen met je profiel, denk ik. Ja dat was heel even heel populair.

Werd je er af en toe helemaal moe van? Ook die berichtjes onder de columns… Nee, die las ik niet. Ik ben er meteen mee gestopt. De lezers hadden het ook niet tegen mij, maar tegen het beeld dat ze van mij hadden.

En tegen je ex. Het was voor haar ook zwaar, ja. Ze liet de keuze aan mij, want ze wilde me niet verbieden daar over te schrijven. Aan de andere kant denk ik nu ook wel dat ik de verantwoordelijkheid had moeten nemen om haar niet te kwetsen. Ik heb er wel super goed op gelet: nooit persoonlijke details erin, en natuurlijk heb ik er ook op gelet dat ze er goed en liefdevol in zou komen.

Als we de hoofdpersoon van Bidden en vallen, Tom, leren kennen, is hij boos op alles, vooral zijn kinderen. Die onmacht die Tom heeft bij z'n kinderen voel ik af en toe ook wel. Dat je het zwaarder maakt dan nodig is. Ik kan me enorm schuldig voelen om uitbarstingen en dat ik te weinig geduld heb. Ik vind mezelf ook geen heel goede vader. Ik zie me dingen doen waar ik later ook schuld aan heb. Zo'n wanhoop dat ik ze niet kan redden. Dat je beseft dat ze sterfelijk zijn, dat vind ik heel moeilijk.

 Ik kan me een oude column van je herinneren, waarin je schreef dat je een paar jaar geleden op een camping was en zag dat één van je zoontjes niet met andere kinderen mee mocht spelen. Ik ben een veel te gevoelige vader. En als ik zulke dingen zie, vind ik dat een ramp. Kan ik woedend worden op die andere kinderen, dat ook. Ooit zag ik een groepje kinderen eikels naar voorbijgangers gooien, en één van die eikels raakte mijn zoontje. Ik raakte zo opgefokt dat ik zelf eikels heb opgepakt en keihard ben gaan teruggooien. Als ik daar aan terugdenk, denk ik: 'Jezus, hoe pedagogisch verantwoord was dat?'

Je schreef ook ooit dat je als je een slechte recensie krijgt, zoiets pijn doet in het diepst van je ziel. Ja man, daar kan ik ook echt een week door van slag van zijn. Ik zie mezelf ooit nog wel een recensent neerhoeken. Op zo'n schrijversbal, als ik gedronken heb.

Hoe gaat het nu met de recensies van Bidden en vallen? Ik heb één recensie, tot nu toe, van het Eindhovens Dagblad. Drama. De naam van één van de personages was gewoon verkeerd geschreven. Hakim in plaats van Farid. Gewoon een andere Marokkaanse naam. Dan weet je: die heeft het niet gelezen. Vooral bij Farid vond ik het onvoorstelbaar dat zo’n fout gemaakt was, want die wordt nog door vrienden Fred genoemd en alles. Dat kán je gewoon niet verkeerd doen. Dat is gewoon kut, ook omdat het je lokale krant is.

Ik vond het boek erg confronterend. Ik heb opgeschreven: 'Het thema van het boek is: je moet iets van je leven maken en niet op het punt van Tom terechtkomen.' Ben je daar zelf ook bang voor? Ik vind het heel mooi dat je dat zegt, want ik wil natuurlijk iets schrijven dat iets wezenlijks raakt. En als dat bij jou een soort van 'Daar wil ik niks mee te maken hebben' teweegbrengt, vind ik dat heel goed om te horen.

Nou, ik merk het bij mezelf, maar ook bij veel vrienden. Dat je met z'n allen op zo'n punt zit van 'Wat hebben we gedaan tot nu toe en waar gaan we naartoe met z'n allen?' Ja, een existentiële crisis. Daar kun je zo'n boek niet bij gebruiken. Of juist wel, natuurlijk, haha.

Bidden en vallen (Nijgh & van Ditmar) is te koop bij de betere boekwinkels en op bol.com

Bidden en vallen Tom, accountmanager van een luxe horlogemerk, moet een succes zien te maken van zijn zakenreis naar Hongkong. Dan komt alles goed. Dan kan hij zich herpakken en eindelijk weer liefde tonen aan zijn gezin. Maar vlak voor vertrek, op een warme zondagochtend in november, stapt hij met een Marokkaanse jongen de struiken in. De vraag: 'Val ik misschien eigenlijk op mannen?' groeit al snel uit naar een vraag die veel groter en ingrijpender is.

Niet alleen Toms wereld valt uit elkaar. Terwijl hij in Hongkong wanhopig naar zichzelf zoekt, verliezen ook de mensen thuis de grip op hun leven; zijn vrouw vlucht in het boeddhisme, zijn zwager faalt als schrijver en diens vriendin put troost en geborgenheid uit seks. Ondertussen, in de moskee, bidt een jongen voor de kracht om met zijn daden te kunnen leven.

Tekst: Coen van der Horst

Fotografie: Fototainer/2Seconds Fotografie